Kwakrzy w internecie (po Polsku)
„Wchodźcie przez ciasną bramę. Bo szeroka jest brama i przestronna ta droga, która prowadzi do zguby, a wielu jest takich, którzy przez nią wchodzą. Jakże ciasna jest brama i wąska droga, która prowadzi do życia, a mało jest takich, którzy ją znajdują.”
Ew. Mateusza 7, 13-14 (Biblia Tysiąclecia)
Kim są Kwakrzy (artykuł) ?
(wersja z 12.01.2013, poprawiona)
Na wstępie chciałbym zaznaczyć, że poniższy artykuł jest napisany z subiektywnego punktu widzenia „młodego stażem” Kwakra, który sympatyzuje z Kwakrami Konserwatywnymi. Skromny autor niniejszego artykułu przeszedł długą drogę rozwoju duchowego … Od katolicyzmu, w którym się urodził i wychował … Przez buddyzm, który go zafascynował w młodości … Do protestantyzmu, w którym trwał w wieku dojrzałym, aż do zrozumienia, że … Nikt nie ma monopolu naprawdę … Każdy ma jedynie garść puzzli, większą lub mniejszą, do Wielkiej Bożej Układanki, a czyż mogę być aż tak arogancki, żeby uważać, że moja garść jest lepsza od Twojej ?
Duchowe doświadczenia autora sprawiają, że nie udało mu się ustrzec od pewnej stronniczości, za którą z góry przeprasza ...
Niewiele osób w Polsce wie, kim są Kwakrzy …
Trudno o nich mówić, bo bycia Kwakrem trzeba doświadczyć …
Kwakra w sobie trzeba odnaleźć poprzez swoje życiowe doświadczenia i poszukiwania duchowe …
Skromny autor niniejszego artykułu spróbuje opowiedzieć Wam kim są Kwakrzy, chociaż chyba łatwiej napisać, kim na pewno nie są … Zacznie więc od tego, kim Kwakrzy na pewno nie są i czego na pewno nie mają, tak będzie łatwiej.
Kwakrzy nie są religią, nie są kościołem, ani denominacją …
Kwakrzy nie są także sektą, przekonaną o swoim monopolu na prawdę …
Kwakrzy to byli po prostu Chrześcijanie, którzy w sposób konsekwentny odrzucili wszelkie religijne formy i rytuały, a skoncentrowali się na mistycznej więzi z Bogiem i dawaniu bezkompromisowego świadectwa swojej wiary w codziennym życiu.
Nazywają się „Towarzystwo Przyjaciół” (ang. Society of Friends – w rozumieniu przyjaciele Boga i przyjaciele dla siebie nawzajem), kiedyś mówili o sobie również „Dzieci Światła” (ang. Children of the Light), „Głosiciele Prawdy” (ang. Publishers of the Truth), „Przyjaciele Prawdy” (ang. Friends of the Truth), „Święci” (ang. Saints), „Prawdziwe Chrześcijaństwo” (ang. True Christianity) lub po prostu Chrześcijanie. Ich oficjalna nazwa to obecnie „Religijne Towarzystwo Przyjaciół” (ang. Religious Society of Friends), choć najlepiej znani są pod nazwą „Kwakrzy” (ang. Quakers), określeniem u zarania swojego ruchu dla nich obraźliwym i lekceważącym (Quakers po angielsku znaczy Drżący), które w swoim specyficznym poczuciu humoru przyjęli jako swoją skrótową nazwę.
Obecnie są bardziej ruchem społecznym niż religijnym, gromadząc w wielu krajach ludzi, którzy w duchu prostoty, prawdy, równości i pokoju próbują naprawiać ten chory świat, nie zapominając o tym, że aby naprawianie świata było skuteczne, należy zacząć od samego siebie …
Kwakrzy powstali w wyniku chrześcijańskiego przebudzenia, które miało miejsce w XVII – wiecznej Anglii, zapoczątkowanego przez George’a Fox’a, pełnego pasji młodego człowieka, który bardzo chciał osobiście spotkać Pana Boga. Pierwsi Kwakrzy przeciwstawiali się ówczesnym skostniałym strukturom kościelnym (Kościoła Anglikańskiego i Ruchu Purytanów), skupionym na formalizmie religijnym i „literze” Biblii, a nie zaspokajającym ludzkiego pragnienia bezpośredniego obcowania z Bogiem, za co byli zresztą okrutnie prześladowani. Ich celem był po prostu powrót do korzeni prawdziwego Chrześcijaństwa, powrót do życia opartego na zgodności słów i czynów, a nie tworzenie nowego kościoła czy denominacji …
Dzisiaj nie wszyscy Kwakrzy to chrześcijanie, co jest pewnie dość trudne do zrozumienia dla Polskich Katolików i Protestantów. Wśród Przyjaciół istnieje całkiem spora grupa Osób (tzw. Kwakrzy Liberalni, którzy stanowią obecnie większość Kwakrów w Europie i są bardzo aktywni społecznie), wśród których nie wszyscy identyfikują się jako Chrześcijanie, niektórzy są Uniwersalistami lub czasami wyznawcami innych religii monoteistycznych (są wśród nich np. Buddyści, Muzułmanie, Wyznawcy Sufizmu lub Bahaizmu), są także Osoby poszukujące swojej drogi duchowego rozwoju, a nawet ateiści (np. grupa Nontheist Friends). To co Ich łączy to identyfikacja z ideałami Kwakierskimi, działalność społeczna i pielęgnacja tradycji Kwakierskich (choć paradoksalnie Towarzystwo Przyjaciół to najbardziej anty-tradycyjna i anty-formalistyczna grupa religijna na świecie). Ta różnorodność w ruchu Kwakrów, jest na początku pewnie bardzo trudna do zaakceptowania dla tradycyjnych Chrześcijan, ale uczy nas poszanowania dla odmiennych poglądów na gruncie miłości i współpracy.
Kwakrzy nie mają dogmatów ...
Kwakrzy nigdy nie tworzyli sformalizowanego „kościoła”, ani nie uzurpowali sobie też prawa do bycia jedyną drogą do zbawienia …
Kwakrzy nie mają duchownych, struktur kościelnych, credo, dogmatów, klasycznych nabożeństw (2), kościołów, „świętych” … W swoim czasie zasłynęli tym, że odmawiali składania przysiąg, by być w zgodzie z Pismem św. (przez co narażali się na prześladowania (4), bo przysięga była podstawą ówczesnej umowy społecznej); odmawiali służby wojskowej i udziału w pozbawianiu życia swoich bliźnich (co w czasie wojny domowej nieuchronnie prowadziło do prześladowań (4)); wszystkich traktowali równo, odmawiając okazywania szczególnego szacunku osobom stojącym wyżej w hierarchii społecznej (np. odmawiali zdejmowania kapelusza przed sędzią, za co często trafiali do więzienia).
Kwakrzy nie mają kapłanów i hierarchii duchownej, bo zgodnie z Biblią uważają, że na każdym prawdziwym chrześcijaninie ciążą „obowiązki kapłańskie”. Nie mają nawet pastorów (3), bo uważają, że wykształcenie teologiczne nie daje monopolu na nauczanie, lecz nauczać powinien każdy dojrzały członek społeczności chrześcijańskiej, jeśli otrzyma natchnienie od Ducha św. i ma wiedzę biblijną. Nie czynią w tym rozróżnienia na płeć, bo według Kwakrów Bóg dotyka serc mężczyzn i kobiet na równi, więc zarówno kobiety i mężczyźni mogą przemawiać na nabożeństwie (za co zresztą byli mocno prześladowani przez Purytan (4), którzy zakazywali kobietom zabierania głosu w trakcie spotkań religijnych).
Kwakrzy nie tworzą denominacji ani struktur kościelnych, każde zgromadzenie jest w pełni autonomiczne. Jedyną formą organizacyjną jest Spotkanie Roczne (ang. Yearly Meeting), na którym Kwakrzy z danego obszaru (np. państwa, stanu lub kilku państw), którzy mają podobne poglądy na wiele spraw (5), spotykają się na modlitwie i dyskusjach (np. British Yearly Meeting, Ohio Yearly Meeting). W krajach, gdzie Kwakryzm jest bardziej rozpowszechniony np. w Wiekiej Brytanii, organizowane są jeszcze Spotkania Miesięczne (ang. Monthly Meeting), na których spotykają się Kwakrzy z danego obszaru, mający podobne poglądy (5).
I tu dochodzimy do kwestii niezwykle ważnej dla Kwakrów, która ich odróżnia od wielu innych wyznań chrześcijańskich (1) …
Kwakrzy NIE MAJĄ JEDNEGO WYZNANIA WIARY.
Dziwaczne, nieprawdaż ? Trudne do przyjęcia zarówno dla Protestantów, jak i dla Katolików, przyzwyczajonych do instytucji religijnej, mniej lub bardziej sformalizowanej …
Kwakrzy uważają, że każdy chrześcijanin ma prawo do swojej intymnej, właściwej tylko dla niego, bezpośredniej relacji z Bogiem.
Każdy może przeżywać Boga na swój sposób i nie ma prawa narzucać swojego sposobu innemu chrześcijaninowi. Każdy ma swoją cząstkę poznania PRAWDY i ta nasza cząstka nie jest lepsza niż cząstka innych wierzących … Tą pokorę Kwakrów w wygłaszaniu wyznania swojej wiary i poszanowanie dla odmienności wiary innych, widać bardzo wyraźnie w deklaracjach, które są tworzone na Spotkaniach Rocznych, przybierających czasem postać książki Kwakierskiej Wiary i Praktyki (ang. Quaker Faith and Practice) lub Książki Dyscypliny (ang. Book of Discipline), w których tworzący je Kwakrzy bardzo wyraźnie zastrzegają, że wyrażone w nich poglądy to efekt ich własnych poszukiwań religijnych na danym etapie ich rozwoju duchowego, które nie aspirują do bycia sformalizowanym wyznaniem wiary wszystkich Kwakrów.
Kwakrzy nie mają również dogmatów, bo uważają, że przykładanie ludzkich pojęć do świata duchowego jest nieporozumieniem oraz prowadzi nieuchronnie do konfliktów i prześladowania inaczej myślących. Kwakrzy byli sami prześladowani przez Kościół Anglikański i Purytan w XVII-wiecznej Anglii oraz wyjątkowo krwawo eksterminowani przez Purytan w Amerykańskich Koloniach (4), wiec są w tym zakresie bardzo konsekwentni. Za Apostołem Pawłem uważają, że „duch ożywia, a litera zabija”, więc nie zawracają sobie głowy np. tak drugorzędnymi dla chrześcijanina kwestiami, czy jest Trójca, czy Jej nie ma.
Spotykają się w milczeniu ...
Kwakrzy nie mają też mszy czy nabożeństwa (2), przynajmniej w takiej formie, do jakiej przyzwyczaiły nas Kościoły Protestanckie lub Kościół Rzymsko – Katolicki. Spotkanie społeczności Kwakrów zaczyna się od … MILCZENIA ! Grupa Kwakrów siada w kółeczku i po prostu milczy, długo milczy, czasami godzinę i dłużej. Skromnemu autorowi niniejszego artykułu, pewnie jak Wam, wydawało się to niedorzeczne, ale tylko dopóki … Sam tego nie przeżył …
Milczenie w grupie autentycznie wierzących chrześcijan to naprawdę niesamowite przeżycie duchowe !
Zazwyczaj na spotkaniach chrześcijańskich to my mówimy do Boga, przez modlitwę i pieśni religijne, słuchamy kazań księdza lub pastora. A gdzie jest czas, aby Bóg mówił do nas ? Kwakrzy w swej pokorze „główny czas antenowy” swojego spotkania oddają Bogu, aby On do nas mówił, aby On w ciszy dotykał naszych serc. To praktyczne i symboliczne potwierdzenie faktu, że dla Kwakrów tylko Chrystus jest jedynym Nauczycielem, Mistrzem i Autorytetem …
W dalszej części spotkania, po milczeniu przychodzi czas, w którym każdy, kto chce, dzieli się z pozostałymi swoimi duchowymi przeżyciami lub czyta fragment Biblii, który go ostatnio poruszył. Osoby, które są na spotkaniu po raz pierwszy, są proszone o przedstawienie się i danie świadectwa swojego życia. Na koniec, po „ogłoszeniach duszpasterskich”, jest wspólny posiłek (na większych spotkaniach kawa, herbata i ciasteczka, na mniejszych czasem wspólny obiad), a zarazem czas na osobiste rozmowy i nawiązanie bliższych relacji między sobą.
Kwakrzy nie mają też kościołów, bo uważają, że słowo „kościół” zgodnie z pierwotnym znaczeniem (łac. ecclesia – wybrani) oznacza wspólnotę wszystkich wierzących, a nie budynek zgromadzeń religijnych. Na „kościoły” innych wyznań mówili kiedyś „domy z wieżą” (ang. steeple-house), żeby nie używać słowa „kościół” w tak niewłaściwym znaczeniu. Sami spotykają się w Domach Spotkań (ang. Meeting House), a mniejsze grupy w wynajętych salkach lub domach.
Kwakrzy nie mają swoich „świętych”, którym oddają jakąś szczególną cześć i szacunek. Nie ma u nich zastępu „Świętych” i „Błogosławionych”, których wynosi się na ołtarze, jak w Kościele Rzymsko – Katolickim, czy też autorytetów wiary, takich jak Marcin Luter, czy Jan Kalwin, którym pomniki stawiają niektóre Kościoły Protestanckie. Owszem, Kwakrzy dumni są ze swoich współwyznawców, którzy przeszli do historii, jak np. Georga Foxa, twórcy ruchu Kwakrów, czy Williama Penna, założyciela Pennsylwanii – „Ziemi Wolności” i wielu innych, ale nie ma u nich miejsca na „kult jednostki”. Jedyna cześć należy się Bogu i jego Synowi, Jezusowi Chrystusowi oraz Duchowi Świętemu, koniec kropka. Tutaj są zgodni z protestancką regułą „Tylko Bogu Chwała” (łac. „Sola Dei Gloriam”). Ich niechęć do bałwochwalstwa jest posunięta do tego stopnia, że nawet ich założyciel, George Fox, na jego wyraźne życzenie, został pochowany w nieoznaczonej mogile, aby miejsce jego pochówku nie stało się obiektem kultu dla mniej dojrzałych wyznawców. Portret Georga Foxa, który znajduje się na naszej stronie internetowej, to tylko wyraz osobistej sympatii redakcji niniejszej strony do twórcy ruchu Kwakrów, a nie jakaś „reguła wyznania”. Kwakrzy bardzo konsekwentnie unikają bałwochwalstwa, ich Domy Spotkań są pozbawione obrazów i wszelkich symboli religijnych (nie ma nawet krzyża), są tylko krzesła i stolik z Biblią.
Czym Kwakrzy różnią się od innych wyznań protestanckich ?
Wiele osób pyta, czym zasadniczo, poza formą, Kwakrzy różnią się od Protestantów, z których się w końcu wywodzą. Ruch Kwakrów powstał przecież w XVII-wiecznej Anglii jako kontestacja Purytanizmu i Kościoła Anglikańskiego, Kwakrzy to tacy protestanccy heretycy, zresztą przez Braci Protestantów srogo kiedyś prześladowani (4) …
Najistotniejszą różnicą, poza tym, o czym już wspomniałem, że nie mają sformalizowanego wyznania wiary (credo), pastorów (3) i klasycznych nabożeństw (2), jest ich podejście do relacji chrześcijanina z Bogiem …
Kwakrzy uważają, że tak samo jak w czasach proroków czy apostołów, dzisiaj Bóg może mówić prosto do naszego serca !
Kwakrzy wierzą, że "Bóg nie zamilkł", w przeciwieństwie do sporej części Protestantów, którzy uważają, że w momencie „zamknięcia kanonu Pisma św.” Bóg już nie mówi do swych „owieczek” bezpośrednio, ale tylko przez wersety Biblii. W tym sensie cześć Protestantów uważa, że Kwakrzy nie przestrzegają luterańskiej zasady „Tylko Pismo św.” (łac. Sola Scriptura), więc nie są protestantami. No cóż, zadajmy sobie pytanie, Kto jest dla nas ważniejszy, Marcin Luter, z całym szacunkiem dla roli historycznej, którą odegrał, czy też Pan Bóg ?
Kwakrzy stawiają swój osobisty kontakt z Bogiem, swoje osobiste objawienie otrzymane przez Ducha św. (zaznaczmy, że nie może ono być sprzeczne z duchem Pisma św.), na równi z Biblią. Co nie znaczy, że dla Kwakrów Pismo św. nie jest ważne. Jest bardzo ważne, ale przeżywanie bezpośredniego kontaktu z Bogiem jest równie ważne i obie te sprawy się nie wykluczają … Sam George Fox, założyciel Kwakrów, znał Biblię tak znakomicie, że jego współcześni żartowali, że gdyby na świecie wszystkie Jej egzemplarze zniknęły, można by Pismo św. odtworzyć słowo po słowie z pamięci Georga Foxa. Natomiast ten sam George Fox np. skrytykował pewnego elokwentnego pastora słowami, że mówi swoim wiernym, że Jezus powiedział to, Apostołowie tamto, ale jego wiernych najbardziej interesuje to, co on ma do powiedzenia, o tym, co sam przeżył z Bogiem w swoim życiu. Porównując duchowość do działalności kulinarnej, można powiedzieć, że Kwakrzy czytają przepisy kulinarne i smakują potrawy, w przeciwieństwie do większości chrześcijan, którzy chodzą głodni, bo ich religia ogranicza się tylko do czytania książki kucharskiej …
Ta intensywna i intymna relacja Kwakrów z Bogiem, u niektórych objawiająca się nawet drżeniem i płaczem, spowodowała, że lekceważące początkowo określenie „Quakers” (ang. Drżący, spolszczone na Kwakrzy), którym ich obrażano, w swojej pokorze i dystansie do siebie, przyjęli jako swoją drugą nazwę.
Konserwatywni, Liberalni i Pastoralni ...
Obraz Kwakrów przedstawiony przeze mnie powyżej byłby niepełny, gdybym nie przedstawił również błędów, które popełnili i kontrowersji, które wzbudzają. Kwakrzy to tylko ludzie i chociaż w dużej części prowadzeni przez Boga, jednak nie są wolni od pomyłek.
Kwakrzy po swoim „Złotym Okresie”, jaki przypadł na wieki XVII i XVIII, przeżyli też okres „błędów i wypaczeń”. Po wieku XVII, kiedy powstali i ich udziałem stało się tak potężne przebudzenie, że pod koniec życia Georga Foxa, 1 na 100 osób w Anglii była Kwakrem (ponad 60 000 wyznawców); po wieku XVIII, kiedy uciekając przed prześladowaniami do Nowego Świata, stworzyli Pennsylwanię, prawdziwą „Ziemię Wolności”; przyszedł również gorzki wiek XIX, czas rozłamów, kiedy zapominając o kwakierskiej pokorze, cały ruch „rozjechał się” na trzy główne nurty …
Najpierw z głównego nurtu ruchu kwakierskiego wyłamali się tzw. „Kwakrzy Liberalni” (ang. Liberal Quakers), którzy w swoich poglądach, jak możemy w uproszczeniu powiedzieć, są dziś zbliżeni do Unitarian lub Uniwersalistów. Dlatego dziś często się mówi, że nie wszyscy Kwakrzy to chrześcijanie, co może wyznawców innych kościołów chrześcijańskich trochę szokować. W szeregach tzw. „Kwakrów Liberalnych”, którzy stanowią większość Kwakrów w Europie, a szczególnie w „kolebce kwakryzmu” w Anglii, są obok chrześcijan również wyznawcy innych religii, ludzie poszukujący swojej drogi duchowej, a nawet ateiści … Kwakrzy Liberalni przyjmują też w swoje szeregi osoby o orientacji homoseksualnej, co dla Katolików i Konserwatywnych Protestantów może być nie do zaakceptowania. Z tradycyjnym kwakryzmem łączy Kwakrów Liberalnych, poza kultywowaniem ideałów kwakierskich, także „nabożeństwo w ciszy” i aktywna działalność społeczna.
Kolejny XIX-wieczny rozłam w ruchu Kwakrów, to na fali wielkiego przebudzenia ewangelikalnego w Stanach Zjednoczonych, wyodrębnienie się tzw. Kwakrów Pastoralnych lub Ewangelikalnych (ang. Pastoral Quakers, Evangelical Friends), którzy zachowując ideały kwakierskie, powrócili do „tradycji protestanckiej” w praktyce, tj. do klasycznych nabożeństw protestanckich i urzędu pastora. Dziś Kwakrzy Pastoralni stanowią ogromną większość Kwakrów, szczególnie w Afryce, gdzie np. w Kenii mamy obecnie do czynienia z kolejnym „przebudzeniem kwakierskim”, mieszka tam obecnie prawie połowa Kwakrów na świecie (ponad 130 000 osób).
Kwakrzy, którzy pozostali wierni swojemu pierwotnemu kształtowi nadanemu im przez Georga Foxa w XVII wieku, określają się jako Kwakrzy Konserwatywni (ang. Conservative Quakers), czasem jako Kwakrzy Pierwotni (ang. Primitive Quakers). Kwakrów Konserwatywnych jest liczbowo najmniej, kilka małych grupek w Anglii i kontynentalnej Europie, większe skupiska w USA, największe znajduje się w Ohio (Ohio Yearly Meeting).
Czymś, co budzi nadzieję, mimo tych podziałów, jest fakt, że pod koniec XIX wieku Kwakrzy „ogarnęli się” i zaczęli się znowu w pewnym sensie jednoczyć. Podziały pozostały, ale mimo dość istotnych różnic zdań, Kwakrzy różnych nurtów skutecznie ze sobą współpracują, tworząc wspólne międzynarodowe organizacje i angażując się wspólnie w działania społeczne zgodne z ideałami kwakierskimi.
Powyżej przedstawiony podział Kwakrów na nurty i odłamy jest bardzo uproszczony na potrzeby niniejszego artykułu, który i tak jest nieco przydługi … Obecnie podziały są dużo bardziej skomplikowane, ale to już materiał na kolejny artykuł.
Świadectwa Kwakierskie
To co łączy wszystkich Kwakrów to ideały kwakierskie, które przybrały u nich formę „świadectw” (ang. Testimonies). „Świadectwa” u Kwakrów, wbrew skojarzeniom, to nie mówienie o swoim nawróceniu czy swoim życiu chrześcijańskim, jak w większości innych wyznań. Kwakrzy kładą nacisk nie na mówienie o Bogu, tylko na „ewangelizowanie” przykładem własnego życia. Kwakrzy według łacińskiej zasady „Verba docent, exempla trahunt”, starają się bardziej dawać przykład ze swojego chrześcijańskiego życia, niż głosić Dobrą Nowinę werbalnie, a swoim życiem jej zaprzeczać. Zestaw świadectw dla różnych grup kwakierskich jest nieco inny, ale to co powtarza się zawsze to: Świadectwo Prostoty, Świadectwo Prawdy, Świadectwo Równości i Świadectwo Pokoju. Świadectwa te zawierają najistotniejsze elementy praktyki chrześcijańskiej Kwakrów, która przejawia się w ich codziennym życiu, jak również w ich działalności społecznej.
Świadectwo Prostoty (ang. Testimony of Simplicity) - to dbałość o prostotę mowy i ubioru, proste i zdrowe odżywianie, rezygnacja z używek (Kwakrzy raczej nie palą papierosów i nie nadużywają alkoholu lub są wręcz abstynentami); to także odrzucenie konsumpcyjnego stylu życia, uczestnictwa w „szczurzym wyścigu” i kariery zawodowej w instytucjach o celach sprzecznych z kwakierskimi ideałami.
Świadectwo Prawdy (ang. Testimony of Truth) – to dbałość o mówienie prawdy w każdych okolicznościach, nawet jeśli za tą prawdę ponosi się bolesne konsekwencje, to także odwaga mówienia prawdy do władzy, nawet wtedy, gdy za to grożą prześladowania (ang. speaking truth to the Power), to także zgodność z biblijnymi wezwaniami Jezusa: „niech wasza mowa będzie tak tak, nie nie” i „nie przysięgajcie”, szczególnie za odmowę przysięgania Kwakrzy byli bardzo prześladowani (4), gdyż przysięga była fundamentem umowy społecznej w XVII – wiecznej post-feudalnej Anglii.
Świadectwo Równości (ang. Testimony of Equality) – to okazywanie wszystkim ludziom takiego samego szacunku, bez względu na pozycję społeczną, jaką zajmują; słynne były odmowy zdejmowania kapelusza w sądzie, za co George Fox wielokrotnie był karany aresztem, dzisiaj też prawdziwy Angielski Kwakier zwraca się do królowej per „Elżbieta Windsor”, a nie "wasza wysokość"; to także okazywanie pomocy prześladowanym i odrzuconym np. niepełnosprawnym, więźniom, uchodźcom, niewolnikom, a także działania na rzecz mądrego równouprawnienia kobiet oraz mniejszości narodowych, rasowych, religijnych i seksualnych.
Świadectwo Pokoju (ang. Testimony of Peace) – to konsekwentna odmowa służby wojskowej i udziału w pozbawianiu innych ludzi ich życia, tutaj Kwakrzy wpisują się w długą tradycję Chrześcijańskiego Pacyfizmu, obok takich wyznań jak np. Bracia Czescy, Bracia Morawscy, Bracia Polscy, Mennonici, Hutterianie, Szwenkfeldyści, Amisze, Mołokanie, Duchoborcy czy znani nam lepiej Świadkowie Jehowy; to co ich różni od tych wyznań, to fakt, że poza postawą pacyfistyczną i lobbowaniem na rzecz pokoju, w czasie wojny Kwakrzy nie odwracają się od walczących i cierpiących ludzi, lecz organizują oddziały sanitarne (tak było podczas I i II wojny światowej, za otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla w 1947 roku, co w świetle ostatnich jej laureatów może już nie przynosi takiej chluby jak niegdyś …) oraz misje humanitarne i rozjemcze.
Konsekwencją przyjęcia przez Kwakrów w/w świadectw jako fundamentu ich chrześcijańskiego życia, było ich realne zaangażowanie w działalność społeczną, często niewspółmiernie efektywną w stosunku do ich stosunkowo niewielkiej liczebności. W zasadzie, jakikolwiek obszar tzw. praw człowieka poruszymy, Kwakrzy byli tam pionierami, albo mają tam przynajmniej swój wielki udział.
Kwakrzy jako pierwsi uwolnili wszystkich należących do nich niewolników (na 100 lat przed zniesieniem niewolnictwa w USA !) i byli inicjatorami ruchu na rzecz zniesienia niewolnictwa (abolicjonizm). Będąc wiernymi zasadom biblijnym, jako jedni z pierwszych wprowadzili równość kobiet i mężczyzn podczas zgromadzeń religijnych, wiele Kwakierek było misjonarkami, jak chociażby słynna Mary Fisher, która na piechotę wyprawiła się do Turcji, aby spróbować nawrócić sułtana Mehmeda IV (tego, co go Jan III Sobieski pokonał pod Wiedniem). Kwakrzy byli również inicjatorami tolerancji religijnej, założona przez Wiliama Penna w Ameryce Północnej kolonia Pennsylwania była pierwszą „Ziemią wolności”, gdzie panowała pełna tolerancja religijna dla wszystkich wyznań monoteistycznych, jak również szanowano prawa pierwotnych mieszkańców tych ziem, Indian. Pennsylwania była również pierwszym miejscem na ziemi, gdzie ograniczono wykonywanie kary śmierci, a także zrezygnowano z karania czarownic, co było jeszcze dość popularne wśród XVII i XVIII – wiecznych Protestantów. Kwakrzy byli także pionierami resocjalizacji na dużą skalę, w Ameryce budowali więzienia ukierunkowane na przemianę duchową więźniów, jak również zorganizowali system pomocy dla osób opuszczających więzienia. Kwakrzy są także mocno zaangażowani w działalność ekumeniczną oraz działania na rzecz ochrony praw mniejszości narodowych, rasowych, religijnych i seksualnych.
Można by powiedzieć parafrazując, że jeszcze nigdy „tak wiele nie zawdzięczano tak niewielu”. Kwakrów nigdy nie było zbyt wielu, a jednak wpisali się złotymi zgłoskami w historię ostatnich 4 stuleci. Obecnie liczbę Kwakrów szacuje się na około 400 000 osób na całym świecie. Najwięcej jest ich w Kenii (ponad 130 000) i Stanach Zjednoczonych (ponad 86 000), a w Wielkiej Brytanii, „kolebce kwakryzmu”, zaledwie ponad 15 000 osób.
Obecnie w Polsce Kwakrzy są prawie nieznani, poza środowiskiem Księży Katolickich, Pastorów Protestanckich i Pracowników Naukowych zajmujących się historią resocjalizacji. W XX wieku na ziemiach polskich Kwakrzy gościli przynajmniej 2 razy, organizując misje humanitarne po I i II wojnie światowej. Była też w Polsce aktywna grupa Kwakrów w 20-leciu międzywojennym. Ostatnio także, skromny autor niniejszego artykułu, miał przyjemność zapoznać się z XVII – wiecznym woluminem zawierającym listy George’a Fox’a do wspólnot kwakierskich na całym świecie, gdzie również znalazł się list do Kwakrów w Gdańsku, datowany na 1676 rok.
Obecnie liczba Kwakrów i ich sympatyków w Polsce to około 50 osób, z których część spotyka się regularnie w grupach (Warszawa, Poznań).
Cztery filary Kwakierstwa
Podsumowując, według skromnej opinii autora niniejszego artykułu, Kwakrzy opierają się na czterech filarach:
1. Autentycznej relacji z Chrystusem (1), który jest ich jedynym Mistrzem, Nauczycielem i Przewodnikiem; ten mistyczny kontakt z Żywym Bogiem jest dla nich „siłą napędową”, która przejawia się w świętości ich codziennego życia („Świadectwa”) i w ich niezwykle aktywnej działalności społecznej; ta intymna relacja Kwakrów z Bogiem sprawia, że odrzucają wszelkie formy i obrzędy religijne uznając je za zbędne.
2. Społeczności z innymi Kwakrami, która wyraża się we wspólnych spotkaniach (cotygodniowe nabożeństwo w milczeniu, spotkania roczne i czasem spotkania miesięczne) oraz autentycznej przyjaźni pomiędzy Kwakrami i wsparciu, jakiego sobie udzielają.
3. Wierności ideałom kwakierskim (świadectwa prostoty, prawdy, równości i pokoju) w codziennym życiu i w relacjach z innymi ludźmi.
4. Niezwykle aktywnej działalności społecznej w duchu kwakierskich „świadectw”, czyli działaniom na rzecz pokoju, rozbrojenia, tolerancji wyznaniowej i współpracy pomiędzy wyznaniami, zniesienia kary śmierci, pomocy osobom wykluczonym społecznie (w szczególności więźniom), mądrego równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz poszanowaniu praw mniejszości narodowych, rasowych, społecznych i seksualnych.
Mam nadzieję, że ten skromny artykuł zachęcił Was do dalszego zainteresowania Kwakrami.
Jednocześnie skromny autor niniejszego artykułu pragnie serdecznie przeprosić Braci Katolików i Braci Protestantów, jeśli Was uraził, odnosząc poglądy Kwakrów do Waszej doktryny i praktyki. Na usprawiedliwienie takiego zachowania trzeba dodać, że byłoby mu trudno czytelnie przedstawić, czym jest Kwakryzm, nie odnosząc go do tego, co już jest czytelnikom znane, czyli nauk Kościoła Rzymsko – Katolickiego i Kościołów Protestanckich …
Również skromny autor niniejszego artykułu pragnie serdecznie przeprosić Braci Kwakrów i Siostry Kwakierki z tzw. Nurtu Liberalnego, którzy nie czują się chrześcijanami, jeśli poczuli się urażeni tym artykułem. Według osobistej oceny autora, Towarzystwo Przyjaciół powstało jako chrześcijański ruch mistyczny, kontestujący skostniałe XVII-wieczne chrześcijaństwo i do dzisiaj jest w przeważającej większości chrześcijańskie (Kwakrzy Pastoralni i Konserwatywni stanowią ponad 80 % Przyjaciół). Chcąc opisać istotę historycznego i współczesnego Kwakryzmu nie sposób pomijać tego, co było i jest w nim najistotniejsze, czyli osobistej i intymnej relacji Przyjaciół z Bogiem.
Skromny autor niniejszego artykułu ma nadzieję, że mu to wybaczycie.
Pozdrawiam z przyjaźnią
Truth Seeker
Poszukiwacz Prawdy
* * *
Uwaga ! Niniejsza wypowiedź jest wyrazem przeżyć i poglądów jej skromnego autora, tak jak rozumie on wiarę i praktykę Kwakrów na danym etapie swojej ścieżki do poznania Prawdy. Niniejszy artykuł nie jest wyrazicielem oficjalnej opinii Religijnego Towarzystwa Przyjaciół, ani żadnej Organizacji z Nim związanej. Jeśli skromny autor niniejszego artykułu w czymś pobłądził, prosi o wyrozumiałość i wybaczenie …
* * *
Niniejszy artykuł jest opublikowany na stronie www.kwakrzy.org.pl i jego autor wyraża zgodę na jego bezpłatną publikację na innych stronach internetowych pod 3 warunkami:
1. Podanie źródła artykułu, czyli adresu strony www.kwakrzy.org.pl i pseudonimu autora „Truth Seeker”.
2. Poinformowania autora artykułu, gdzie niniejszy artykuł będzie publikowany.
3. Jeśli publikacja niniejszego artykułu będzie wymagała jego skrócenia i innych zmian redakcyjnych, uzyskania zgody autora na wprowadzenie planowanych zmian w tekście.
Przypisy:
(1) - w Towarzystwie Przyjaciół istnieje nurt liberalny (bardzo popularny w Europie), tzw. Kwakrzy Liberalni (ang. Liberal Quakers), w którym obok Chrześcijan (zbliżonych w tym nurcie do Unitarian i Uniwersalistów), są też wyznawcy innych wyznań niż chrześcijańskie (np. Buddyści, wyznawcy Judaizmu, wyznawcy Sufizmu lub Bahaizmu), Deiści, a nawet poszukujący duchowości Ateiści (np. Nontheist Friends).
(2) – "nabożeństwo w ciszy" (ang. Meeting for Worship) było tradycją wszystkich Kwakrów aż do XIX wieku, do momentu podziałów, obecnie spotkanie w ciszy, zwane Spotkaniem Nieprogramowanym (ang. Unprogrammed Meeting) jest praktykowane przez Kwakrów Konserwatywnych i Liberalnych, natomiast Kwakrzy Pastoralni, którzy wrócili do tradycyjnych nabożeństw protestanckich, organizują też Spotkania Programowane (ang. Programmed Meeting), które zawierają np. kazanie pastora.
(3) - pastorów nie było w ruchu kwakierskim aż do XIX wieku, kiedy powstał nurt Kwakrów Pastoralnych, którzy na wzór innych wspólnot Protestanckich przywrócili urząd pastora, do dziś jednak urzędu pastora nie mają Kwakrzy Konserwatywni, ani Kwakrzy Liberalni.
(4) - prześladowania Kwakrów rozpoczęły się w zasadzie od momentu powstania ich ruchu (ok. 1646 roku) i trwały formalnie na terenie Anglii do roku 1689, kiedy został ogłoszony Akt o Tolerancji; Kwakrzy byli prześladowani zarówno przez państwowy Kościół Anglikański, jak i przez Purytanów, którzy szczególnie okrutnie poczynali sobie z Kwakrami w Koloniach Amerykańskich; Kwakrów mordowano, wtrącano do więzień, gdzie często umierali zagłodzeni na śmierć, rozbierano do naga i biczowano na rynkach, co było szczególnie okrutne wobec kobiet Kwakierek, podpalano im także Domy Spotkań i palono literaturę kwakierską.
(5) – Kwakrzy, na skutek XIX-wiecznych podziałów, ujmując to w pewnym uproszczeniu, mimo współpracy i wspólnych inicjatyw międzynarodowych, funkcjonują w 3 nurtach: Konserwatywnym, Liberalnym i Pastoralnym; ich Spotkania Roczne odzwierciedlają te podziały, np. Brytyjskie Spotkanie Roczne (British Yearly Meeting) gromadzi głównie Kwakrów Liberalnych z terenu Wielkiej Brytanii i Europy, a Spotkanie Roczne w Ohio (Ohio Yearly Meeting) gromadzi Kwakrów Konserwatywnych ze Stanu Ohio, ale także Kwakrów Konserwatywnych z Wielkiej Brytanii i innych krajów europejskich.
* * *
Niniejszy polski serwis internetowy o Kwakrach
jest prowadzony i finansowany przez
Fundację Towarzystwo Przyjaciół.
* * *